Rozumowanie indukcyjne jest przeciwieństwem rozumowania dedukcyjnego. Rozumowanie indukcyjne dokonuje szerokich uogólnień na podstawie konkretnych obserwacji. O ile konkluzja argumentu dedukcyjnego jest pewna, prawdziwość konkluzji argumentu indukcyjnego jest prawdopodobna na podstawie przedstawionych dowodów.

W rozumowaniu indukcyjnym najpierw są dane, a następnie z nich wyciągane są wnioski. W nauce używa się wnioskowania indukcyjnego do formułowania hipotez i teorii.

Nazywa się to logiką indukcyjną.

We wnioskowaniu indukcyjnym przechodzimy od szczegółu do ogółu. Dokonujemy wielu obserwacji, dostrzegamy wzorzec, dokonujemy uogólnień i wnioskujemy wyjaśnienie lub teorię.

Przykładem logiki indukcyjnej jest:

1. Wszystkie psy, które widziałem, szczekały na koty.
2. Dlatego wszystkie psy szczekają na koty.

Nawet jeśli wszystkie przesłanki są prawdziwe w twierdzeniu, rozumowanie indukcyjne może prowadzić do fałszywego wniosku.

Na przykład:

1. Alan jest studentem prawa.
2. Alan nosi krawat.
3. Dlatego wszyscy studenci prawa noszą krawat.

Wniosek nie wynika logicznie ze stwierdzeń.

Typy rozumowania indukcyjnego

Trzy główne typy rozumowania indukcyjnego to uogólnienie, analogia i wnioskowanie przyczynowe.

Uogólnienie (dokładniej uogólnienie indukcyjne) prowadzi od przesłanki dotyczącej próbki badawczej do wniosku dotyczącego populacji. Obserwacja uzyskana z tej próbki jest rzutowana na szerszą populację.

Przykład:

Wszyscy leworęczni ludzie, których znam, piszą jak kura pazurem. Zatem wszyscy leworęczni ludzie piszą jak kura pazurem.

Z wnioskowania przyczynowego można wyciągnąć wniosek o związku przyczynowym na podstawie warunków wystąpienia efektu. Przesłanki o korelacji dwóch rzeczy mogą wskazywać na związek przyczynowy między nimi, ale trzeba potwierdzić dodatkowe czynniki, aby ustalić dokładną postać związku przyczynowego.

Przykład:

Kiedy w marcu wzrosła liczba zakażeń COVID-19, rząd wprowadził lockdown. Kiedy na na wiosnę znów wzrośnie liczba zakażeń COVID-19, rząd znów wprowadzi lockdown.

Proces wnioskowania analogicznego polega na zauważeniu wspólnych właściwości dwóch lub wielu rzeczy, co umożliwia wnioskowanie, że mają one również wspólną inną własność.

Przykład 1:

• B jest pod wieloma względami podobny do A.
• A ma właściwość G.
• Zatem B ma właściwość G.

Przykład 2:

Jedzenie wieprzowiny jest niemoralne. Świnie są równie inteligentne i urocze jak koty i papugi. Nikt nie rozważyłby jedzenia kotów lub papug. Dlaczego więc świnie są wyjątkiem?

Zalety i wady wnioskowania indukcyjnego

Rozumowanie indukcyjne daje możliwość pracy z szerokim zakresem prawdopodobieństw. Założenia, które można poczynić na podstawie przedstawionych dowodów lub określonego zestawu danych, są praktycznie nieograniczone.

Rozumowanie indukcyjne stanowi punkt wyjścia, dzięki któremu można zawęzić swoje założenia i dojść do dokładniejszego wniosku.

Rozumowanie indukcyjne pozwala również opracować wiele rozwiązań jednego problemu i wykorzystać wyniki badań do zbadania innej hipotezy. Co więcej, umożliwia wykorzystanie wiedzy zebranej z przeszłych doświadczeń do formułowania sądów i podejmowania decyzji w nowych sytuacjach.

Jedna ze słabości rozumowania indukcyjnego to tworzenie teorii jedynie na podstawie ograniczonych przesłanek lub wiedzy. Gdyby Einstein opierał się wyłącznie na wnioskowaniu indukcyjnym (obserwacji zjawisk), prawdopodobnie nie wpadłby na teorię względności.

Korzystając z rozumowania indukcyjnego, należy pamiętać o jego podatności na błąd. Chociaż w niektórych przypadkach domysły lub teorie mogą być błędne, informacje te można wykorzystać do dalszych badań.

Ważne jest zatem, aby nauczyć się korzystać z umiejętności rozumowania indukcyjnego w połączeniu z innymi typami rozumowania.

Sprawdź też, czym jest rozumowanie dedukcyjne.